Opowieść w dużej mierze oparta na własnych, młodzieńczych doświadczeniach autora. Traktuje o zakończonych niepowodzeniem próbach rusyfikacji dzieci w szkołach. W wielu postaciach i miejscach opisanych na kartach książki, można odnaleźć osoby i miejsca z otoczenia pisarza. W zaborze rosyjskim powieść, ocenzurowana i przygotowana do druku przez samego Żeromskiego, ukaza...